Ανοικτή επιστολή – Για την ανοικτή πρόσβαση στα ψηφιακά έργα πολιτιστικής κληρονομιάς

Για μια σειρά από λόγους -και λόγους οικονομικής φύσης- τα περισσότερα μουσεία, βιβλιοθήκες, και αποθήκες ψηφιακού υλικού θέτουν περιορισμούς στην χρήση των ψηφιακών συλλογών τους. Οι επιμελητές μουσείων και καλλιτεχνικών εκθέσεων φοβούνται ότι κινδυνεύουν από περιπτώσεις παραπλανητικών αναφορών στους αρχικούς δημιουργούς αν επιτρέψουν την ανοικτή πρόσβαση στα πολιτιστικά τους προϊόντα.

Για την προώθηση της δημιουργικής πολιτιστικής παραγωγής και για την καλύτερη διάδοση της πολιτιστικής κληρονομιάς, οι επιμελητές, οι ιδιοκτήτες , οι ερευνητές, και οι παραγωγοί πολιτιστικών έργων πρέπει να συνεργαστούν με νέους τρόπους. Αυτό που χρειάζεται, με άλλα λόγια, είναι μια πολιτική ανοικτής πρόσβασης στα πολιτιστικά έργα που δεν θα καθορίζεται μόνο από περιορισμούς της πνευματικής ιδιοκτησίας, αλλά από αντίστοιχα καθορισμένες ελευθερίες.

Σε όλα τα κράτη ισχύει η διαφοροποίηση μεταξύ της φυσικής ιδιοκτησίας ενός αντικειμένου (εικόνα, κείμενο, έργο τέχνης) και των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας. Σε όλες τις περιπτώσεις, μόνο η τελευταία προστατεύεται από το νομικό πλαίσιο των πνευματικών δικαιωμάτων. Τα δικαιώματα της φυσικής ιδιοκτησίας ρυθμίζονται από ένα συμβόλαιο ανάμεσα στον ιδιοκτήτη και τον χρήστη. Αυτά τα δικαιώματα ιδιοκτησίας δεν θα πρέπει να συγχέονται με τα πνευματικά δικαιώματα, ακόμα και όταν το συγκεκριμένο αντικείμενο είναι μοναδικό.

Η πρόσβαση σε μοναδικά ιστορικά αντικείμενα, εικόνες ή κείμενα –στην πολιτιστική κληρονομιά- αποτελεί μόνο σπάνια ένα ζήτημα πνευματικής ιδιοκτησίας. Η πρόσβαση στην πολιτιστική κληρονομιά, αποτελεί, πρώτα από όλα, μια συμβατική υποχρέωση.

Για τους επιμελητές μουσείων, τις βιβλιοθήκες, και τις αποθήκες εικόνων

1. Τα μουσεία, οι βιβλιοθήκες, συλλογές καλλιτεχνικών έργων, και άλλοι ιδιοκτήτες αντικειμένων της πολιτιστικής κληρονομιάς θα πρέπει να σέβονται τη βασική διαφορά μεταξύ της πνευματικής ιδιοκτησίας και της φυσικής υπόστασης των αντικειμένων που κατέχουν. Άρα, πρέπει να καθορίζουν την πρόσβαση στα πολιτιστικά έργα σαν ιδιοκτήτες, όχι σαν κάτοχοι των πνευματικών δικαιωμάτων αυτών των έργων.

2. Οι ιδιοκτήτες, με τη σειρά τους, δεν θα πρέπει να περιορίζουν την πρόσβαση στα έργα τους, αναγνωρίζοντας τη μοναδική ευθύνη που έχουν για την διάδοση αυτής της πολιτιστικής κληρονομιάς.

3. Όσον αφορά στην πρόσβαση στα ψηφιακά τους έργα, τα μουσεία, οι βιβλιοθήκες, θα μπορούσαν να επιτρέψουν την ελεύθερη πρόσβαση διαδικτυακά, ενώ παράλληλα να διατηρήσουν την πώληση σε φυσικό μέσο (DVD, CD), με την κατάλληλη συσκευασία σαν καλλιτεχνικά/συλλεκτικά κομμάτια.

4. Αν τα μουσεία ή οι βιβλιοθήκες αναθέσουν την ψηφιοποίηση πολιτιστικών έργων σε ιδιωτικές εταιρίες, τα συμβόλαια που υπογράφουν θα πρέπει να περιλαμβάνουν αντίστοιχους όρους ανοικτής πρόσβασης, για την μετέπειτα χρήση των ψηφιακών αγαθών, για να μπορεί να διατηρηθεί η ελευθερία στην πρόσβαση, και η διαφύλαξη του υλικού, σε περίπτωση, εξέλιξης της τεχνολογίας και αλλαγής των φυσικών μέσων ή προτύπων αποθήκευσης.

Για τους χρήστες

1. Οι χρήστες θα πρέπει να αντιλαμβάνονται ότι οι προϋποθέσεις για την χρήση και την επαναχρησιμοποίηση αντικειμένων είναι διαπραγματεύσιμη. Οι περιορισμοί στην πρόσβαση στην πολιτιστική κληρονομιά πηγάζει από τα δικαιώματα ιδιοκτησίας και όχι τα πνευματικά δικαιώματα. Η πρόσβαση σε αντικείμενα, εικόνες, ή κείμενα, καθορίζεται από τους ιδιοκτήτες και από ατομικά συμβόλαια.

2. Οι χρήστες θα πρέπει να συμπεριφέρονται υπεύθυνα απέναντι στους ιδιοκτήτες των φυσικών αντικειμένων. Η ορθή αναφορά στα αντικείμενα και στους ιδιοκτήτες τους είναι ευθύνη των χρηστών προς την δημιουργία μιας σχέσης αμοιβαίας εμπιστοσύνης και ωφέλειας.