Το 1999, ο Tim O’Reilly, ιδρυτής ενός δημοφιλούς εκδοτικού οίκου που ασχολείται με θέματα ανοιχτού λογισμικού, έδωσε ομιλία σε ακροατήριο 500 διοικητικών στελεχών της Fortune με τίτλο “δέκα μύθοι για το λογισμικό ανοιχτού κώδικα”. Αφού, όπως φαίνεται και από πρόσφατες εκθέσεις [CIO 07, ED 05, Forr 07], οι δέκα αυτοί μύθοι εξακολουθούν να υφίστανται και να αποτελούν τροχοπέδη για την υιοθέτηση του ΕΛ/ΛΑΚ από τις ΜΜΕ θα προσπαθήσουμε να δώσουμε μια ρεαλιστική απάντηση για όλους αυτούς.
Πρώτος μύθος: Πρόκειται για ανταγωνισμό ανάμεσα στο Linux και τα Windows
Οι πιο πρόσφατες συζητήσεις για το ΕΛ/ΛΑΚ εστιάζουν στην αντίληψη του “όλα ή τίποτα”. Για παράδειγμα, όταν υιοθετούνται από επιχειρήσεις λύσεις που στηρίζονται σε ΕΛ/ΛΑΚ, πολλές φορές κρίνεται απαραίτητη η πλήρης αντικατάσταση όλων των λογισμικών που χρησιμοποιούνται. Αυτό, καθώς και το γεγονός ότι υπάρχει περιορισμένη γνώση για εφαρμογές ΕΛ/ΛΑΚ εκτός από μερικές που είναι ευρέως διαδεδομένες (όπως το Linux, ο Apache, το OpenOffice.org) έχουν οδηγήσει στην αντίληψη ότι τα περισσότερα λογισμικά ΕΛ/ΛΑΚ έχουν σχεδιαστεί ώστε να ανταγωνιστούν τα αντίστοιχα προϊόντα της Microsoft. Η πραγματικότητα είναι ότι υπάρχει τεράστιος αριθμός ενεργών εφαρμογών ΕΛ/ΛΑΚ που καλύπτουν όλα τα πεδία της τεχνολογίας της πληροφορικής, συμπεριλαμβανομένων λύσεων που απευθύνονται αποκλειστικά σε επιχειρήσεις (όπως συστήματα ERP), τα οποία στην πλειονότητά τους μπορούν να εγκατασταθούν και να εκτελεστούν σε διάφορες πλατφόρμες, όπως στα Microsoft Windows, στο Apple’s OSX (το οποίο βασίζεται σε ανοιχτό λογισμικό) και στο Linux. Όπως μπορεί να δει κανείς στο Παράρτημα 1, υπάρχουν περισσότερες από 18,000 εφαρμογές ΕΛ/ΛΑΚ που είναι ώριμες για να υιοθετηθούν από ΜΜΕ.
Δεύτερος μύθος: Το ΕΛ/ΛΑΚ δεν είναι αξιόπιστο και δεν υποστηρίζεται
Ο μύθος αυτός βασίζεται στην κοινή αντίληψη ότι το ΕΛ/ΛΑΚ αναπτύσσεται αποκλειστικά από εθελοντές, χωρίς κανενός είδους συντονισμό και δόμηση. Αυτή όμως είναι μια λανθασμένη αντίληψη:
Το γεγονός ότι το ΕΛ/ΛΑΚ είναι σε γενικές γραμμές αξιόπιστο μπορεί να επιβεβαιωθεί από έρευνες, όπως η [CIO 07], όπου το 79% των ερωτηθέντων απάντησαν θετικά στην ερώτηση σχετικά με το αν “η εμπειρία που αποκόμισαν, στο πλαίσιο της επιχειρηματικής τους δραστηριότητας, από τη χρήση προϊόντων ανοιχτού λογισμικού διαφορετικών από το Linux ήταν ικανοποιητική σε τέτοιο βαθμό, ώστε να οδηγηθούν στην απόφαση να επεκτείνουν τη χρήση τους.”
Συνεπώς, δεν πρέπει να προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι αρκετά έργα ΕΛ/ΛΑΚ έχουν λάβει πιστοποιήσεις ασφαλείας ή έχουν χρησιμοποιηθεί σε ιατρικές συσκευές, σε συστήματα ελέγχου και σε συστήματα αεροπλοΐας. Για παράδειγμα, το σύστημα VISTA είναι ένα μεγάλης κλίμακας ηλεκτρονικό σύστημα υγείας, που αναπτύχθηκε από το Υπουργείο Άμυνας των Η.Π.Α. για τον εξοπλισμό των στρατιωτικών νοσοκομείων αποστράτων και το οποίο σήμερα χρησιμοποιείται σε περισσότερα από 1000 νοσοκομεία και κλινικές στην επικράτεια των Η.Π.Α., καθώς και σε πολλές άλλες εγκαταστάσεις σε διάφορες χώρες. Άλλα παραδείγματα αποτελούν η χρήση του Linux σε συστήματα μαγνητικής τομογραφίας της Siemens τα οποία χρησιμοποιούνται σε διαγνωστικά κέντρα, η χρήση του περιβάλλοντος ανοιχτού κώδικα ADACORE στην αεροπλοΐα, η πιστοποίηση FIPS-140 των δύο πιο σημαντικών εργαλειοθηκών κρυπτογράφησης (OpenSSL και NSS) και πολλά άλλα.
Αν πάρουμε ως παράδειγμα τα επίπεδα ακεραιότητας ασφαλείας του IEC 61508 [Daf 06-2]:
Επίπεδο Ακεραιότητας Ασφαλείας | Επικίνδυνες βλάβες/ώρα | Παράγοντας μείωσης επικινδυνότητας | |
---|---|---|---|
4 | <10-8 | >10000 | |
3 | <10-7 | >1000 | |
2 | <10-6 | >100 | |
1 | <10-5 | >10 |
Το Διοικητικό Τμήμα Υγείας και Ασφαλείας του Ηνωμένου Βασιλείου, σε μελέτη του το 2002 [HSE 02] διαπίστωσε ότι το Linux ήταν αρκετά ισχυρό και ότι θα μπορούσε, χωρίς ιδιαίτερη προσπάθεια, να λάβει πιστοποίηση επιπέδου ακεραιότητας ασφαλείας 3. Αυτό θα το καθιστούσε ικανό να χρησιμοποιηθεί σε συστήματα ελέγχου της εναέριας κυκλοφορίας και των σιδηροδρομικών γραμμών.
Τρίτος μύθος: Οι μεγάλες επιχειρήσεις δε χρησιμοποιούν ΕΛ/ΛΑΚ
Αυτός είναι ο μύθος που μπορεί να καταρριφθεί πιο εύκολα από όλους τους υπόλοιπους: εκτός από μεγάλες εταιρείες πληροφορικής που προωθούν το ανοιχτό λογισμικό, όπως η IBM, η HP, η Sun, η Oracle και άλλες, περίπου το 86% των επιχειρήσεων του Fortune 1000 είτε αναπτύσσουν είτε δοκιμάζουν το ΕΛ/ΛΑΚ, ενώ παρόμοιο ποσοστό έχει διαπιστωθεί ότι υπάρχει και στην Ευρώπη [Aug 04]. Από αυτές, τουλάχιστον το 35% αναπτύσσουν το 20% των συστημάτων τους ως ΕΛ/ΛΑΚ και το 11% των επιχειρήσεων αναφέρουν ότι το 20% των εφαρμογών τους είναι ΕΛ/ΛΑΚ. Ενώ η χρήση του Linux σε περιβάλλοντα εξυπηρετητών και υποδομών πληροφορικής είναι πιο συνηθισμένη, περίπου το 26% των μεγάλων επιχειρήσεων αναφέρει ότι χρησιμοποιεί Linux σε επιτραπέζιους υπολογιστές και ένα πολύ υψηλότερο ποσοστό αναφέρει ότι χρησιμοποιεί άλλες εφαρμογές ΕΛ/ΛΑΚ, όπως το OpenOffice.org και τον Firefox σε υπολογιστές που διαθέτουν λειτουργικό σύστημα Windows. Ένα περίεργο στοιχείο, το οποίο επιβεβαιώνεται και σε άλλες μελέτες, είναι το γεγονός ότι πολλές επιχειρήσεις και δημόσιες υπηρεσίες δε γνωρίζουν ότι χρησιμοποιούν ΕΛ/ΛΑΚ, μερικές φορές εξαιτίας της άγνοιας των όρων άδειας χρήσης και άλλες φορές επειδή το προϊόν προσφέρεται ή είναι ενσωματωμένο σε κάτι που μοιάζει με παραδοσιακό εμπορικό λογισμικό (π.χ. πολλά προϊόντα ασφαλείας και δικτύωσης ή εμπορικά προϊόντα, όπως ο εξυπηρετητής VMWare ESX, χρησιμοποιούν για τις εσωτερικές τους λειτουργίες ΕΛ/ΛΑΚ).
Τέταρτος μύθος: Το ΕΛ/ΛΑΚ έρχεται σε αντίθεση στην πνευματική ιδιοκτησία
Ο μύθος αυτός περιλαμβάνει αρκετά ζητήματα:
Πέμπτος μύθος: Το ΕΛ/ΛΑΚ έχει σχέση μόνο με τις άδειες χρήσης
Παρόλο που κάποιο έργο ΕΛ/ΛΑΚ προσδιορίζεται ως επί το πλείστον από την άδεια χρήσης του, τα περισσότερα ζητήματα που σχετίζονται με αυτό έχουν να κάνουν με το γεγονός ότι ο κώδικάς του είναι ανοιχτός και ότι η ανάπτυξη του προκύπτει μέσω συνεργατικότητας, όπως έχει ήδη περιγραφεί στην ενότητα 1.
Έκτος μύθος: Αν παραδώσει κανείς το λογισμικό του στην κοινότητα ΕΛ/ΛΑΚ, χιλιάδες δημιουργοί θα αρχίσουν άμεσα να εργάζονται για αυτόν
Δεν υπάρχει καμία διαβεβαίωση ότι απλά με τη δημοσίευση πηγαίου κώδικα στο Διαδίκτυο θα προκύψει κάποιο έργο ΕΛ/ΛΑΚ. Υπάρχουν αρκετά παραδείγματα αρνητικής απόκρισης της κοινότητας στη δημοσίευση κώδικα (επειδή θεωρεί ότι πρόκειται για μη χρήσιμο πηγαίο κώδικα). Η πραγματικότητα είναι ότι προκειμένου να επιτευχθεί κάποιου είδους συνεργασία, πρέπει κατ’ αρχήν να υπάρχει καλή επικοινωνία, καθώς και κοινή στρατηγική και προσπάθεια μεταξύ των συνεργαζόμενων μελών. Επιπλέον, η επένδυση στη δημιουργία κοινότητας και στη διάχυση της συνεργασίας αυξάνει την πιθανότητα εμφάνισης κοινής αμφίδρομης προσπάθειας. Αξίζει να σημειωθεί ότι έρευνες όπως η OSSWatch ή η [CIO 07] διαπίστωσαν ότι υπάρχει σημαντικό ποσοστό επιχειρήσεων και δημόσιων οργανισμών (μεταξύ 14% και 25%) που συνεισφέρουν στη δημιουργία βελτιωτικών πακέτων ή συμμετέχουν ενεργά σε κοινότητες ΕΛ/ΛΑΚ.
Έβδομος μύθος: Το ΕΛ/ΛΑΚ αφορά μόνο τους δημιουργούς, καθώς οι περισσότεροι χρήστες δεν ενδιαφέρονται για τα “ενδότερα” των λογισμικών
Το γεγονός ότι οι περισσότεροι χρήστες δεν ενδιαφέρονται για τον πηγαίο κώδικα δε σημαίνει ότι η διαθεσιμότητα του κώδικα δεν είναι χρήσιμη για αυτούς. Μπορεί να διακρίνει κανείς αρκετά πλεονεκτήματα:
Όγδοος μύθος: Δεν μπορεί κάποιος να έχει οικονομικό όφελος από το ΕΛ/ΛΑΚ
Πολλοί ερευνητές έχουν ισχυριστεί ότι λίγο ή πολύ η ελεύθερη λύση του κώδικα καθιστά αδύνατη την οποιαδήποτε ενδεχόμενη εμπορική εκμετάλλευση. Για παράδειγμα, στο [Hahn 02] αναφέρεται: “Η άδεια χρήσης GPL εμποδίζει επιχειρήσεις κερδοσκοπικού χαρακτήρα από τη χρησιμοποίηση οποιουδήποτε κώδικα, καθώς όλα τα παραγόμενα προϊόντα πρέπει επίσης να διανέμονται υπό την άδεια GPL”. Αυτό βέβαια έρχεται σε σύγκρουση με τα οικονομικά στοιχεία επιχειρήσεων, όπως η HP (η οποία το 2003 ανακοίνωσε έσοδα της τάξεως των 2.5$ δισεκατομμυρίων που σχετίζονταν με τη σχετική με το Linux δραστηριότητά της) ή η Redhat η οποία ανακοίνωσε το 2006 έσοδα της τάξεως των 400$ εκατομμυρίων. Στο [Gosh 06] έχει γίνει η εκτίμηση ότι:
Παρόμοιες εκτιμήσεις έχουν γίνει και από ανεξάρτητες εταιρείες συμβούλων, όπως η Gartner: στο [Gar 06] προβλέπεται ότι σε δύο χρόνια από σήμερα, περίπου το 25% της συνολικής αγοράς λογισμικού θα βασίζεται σε ΕΛ/ΛΑΚ (είτε μέσω εξωτερικών παρόχων είτε μέσω εσωτερικής ανάπτυξης).
Ακόμη ένα σχετικό ζήτημα είναι το γεγονός ότι οι περισσότερες επιχειρήσεις που υιοθετούν λύσεις ΕΛ/ΛΑΚ αναφέρουν σημαντική εξοικονόμηση χρημάτων, τα οποία μπορούν είτε να μεταφερθούν άμεσα σε εξωτερικές υπηρεσίες είτε να ενσωματωθούν ως επιπρόσθετο περιθώριο κέρδους. Για παράδειγμα, στο [Inf 07]:
Έχει εγκατασταθεί 1 ή περισσότερα προϊόντα ανοιχτού κώδικα | Χρησιμοποιούνται 1-25 προϊόντα ανοιχτού κώδικα | Χρησιμοποιούνται 25-100 προϊόντα ανοιχτού κώδικα | Χρησιμοποιούνται περισσότερα από 100 προϊόντα ανοιχτού κώδικα | |
---|---|---|---|---|
Καμία εξοικονόμηση | 7,00% | 8,00% | 1,00% | 5,00% |
Δεν μπορεί να βγει ακόμη ασφαλές συμπέρασμα | 44,00% | 47,00% | 27,00% | 31,00% |
10%-20% | 20,00% | 19,00% | 22,00% | 14,00% |
21%-40% | 12,00% | 12,00% | 15,00% | 17,00% |
41%-60% | 7,00% | 5,00% | 16,00% | 10,00% |
Πάνω από 60% | 9,00% | 7,00% | 18,00% | 24,00% |
Αύξηση του κόστους | 1,00% | 1,00% | 1,00% | 0,00% |
Σε έρευνα όπου συμμετείχαν 800 διευθυντικά στελέχη επιχειρήσεων πληροφορικής, η InfoWorld διαπίστωσε ότι μεταξύ των επιχειρήσεων που υιοθέτησαν λύσεις ΕΛ/ΛΑΚ, αυτές που αποκόμισαν τα περισσότερα οφέλη ήταν εκείνες που χρησιμοποίησαν περισσότερα προϊόντα ανοιχτού λογισμικού. Αξίζει να σημειωθεί ότι το 24% των “σημαντικών χρηστών” (επιχειρήσεων που χρησιμοποίησαν περισσότερα από 100 προϊόντα) ανέφεραν εξοικονόμηση της τάξεως του 60%. Επίσης, είναι σημαντικό το γεγονός ότι ένα πολύ μικρό ποσοστό ανέφερε μηδαμινή εξοικονόμηση χρημάτων ή αύξηση του κόστους σε σύγκριση με τη χρήση εμπορικού λογισμικού.
Ένατος μύθος: Το κίνημα του ΕΛ/ΛΑΚ δε θα έχει διάρκεια, καθώς οι άνθρωποι θα πάψουν να αναπτύσσουν ελεύθερο λογισμικό μόλις διαπιστώσουν ότι κάποιοι άλλοι είναι αυτοί που καρπώνονται τα οικονομικά οφέλη των δικών τους προσπαθειών
Αυτό συνδέεται άμεσα με την άποψη που εκφράζεται στο δεύτερο μύθο, την ιδέα δηλαδή ότι το ΕΛ/ΛΑΚ αναπτύσσεται μόνο από εθελοντές και ότι οι επιχειρήσεις μπορούν αποκομίζουν οικονομικό όφελος μόνο με αθέμιτο τρόπο από τον κώδικα που αναπτύσσεται δωρεάν. Όπως έχει ήδη εξηγηθεί, στα περισσότερα έργα ΕΛ/ΛΑΚ οι επιχειρήσεις και οι εθελοντές συμμετέχουν με συνεργατικό και όχι με ανταγωνιστικό τρόπο. Επίσης, η πιο ευρέως χρησιμοποιημένη άδεια χρήσης (GPL) ανάγκασε τις επιχειρήσεις να διαχέουν τον πηγαίο κώδικα, οποτεδήποτε αυτός προερχόταν από λογισμικά που προστατεύονταν από την άδεια αυτή.
Δέκατος μύθος: Το ΕΛ/ΛΑΚ προσπαθεί να συμβαδίσει με τη Microsoft και τον υπόλοιπο κόσμο των εμπορικών λογισμικών
Η έννοια της καινοτομίας στο χώρο των λογισμικών έχει τις ρίζες της σε δύο διαφορετικά ζητήματα: στην τεχνική καινοτομία και στην καινοτομία νέων πεδίων εφαρμογών. Ενώ η τεχνική καινοτομία είναι κατά κύριο λόγο αόρατη στο χρήστη, η “καινοτομία νέων πεδίων εφαρμογών” (π.χ. νέο είδος λογισμικού) είναι ιδιαίτερα ορατή. Ίσως, εξαιτίας αυτού είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη η αντίληψη ότι οι περισσότερες εφαρμογές ΕΛ/ΛΑΚ είναι κατά κάποιον τρόπο αντιγραφή κάποιας άλλης εμπορικής εφαρμογής.
Αντιθέτως, η πραγματικότητα είναι ότι τα περισσότερα εμπορικά λογισμικά δεν είναι καινοτόμα σε αυτό το επίπεδο. Ενώ υπάρχουν ελάχιστα παραδείγματα πραγματικά καινοτόμων εφαρμογών (όπως η ιδέα των λογιστικών φύλλων του Dan Bricklin), οι περισσότερες εφαρμογές αντικατοπτρίζουν εργασίες που οι άνθρωποι εκτελούν καθημερινά. Υπάρχουν πολύ λίγες μελέτες που συγκρίνουν το ΕΛ/ΛΑΚ με ιδιόκτητα λογισμικά από την οπτική γωνία της καινοτομίας. Μία από αυτές είναι η [Kli 05]:
Νέα Τεχνολογία | Νέα Πλατφόρμα | Υφιστάμενη Τεχνολογία | |
---|---|---|---|
Νέα Αγορά | Καινοτόμα Εφεύρεση | (σημαντική ανακάλυψη)5 (1,0%) | Καινοτομία εμπορικής εκμετάλλευσης 3 (0.6%) |
Υφιστάμενη Αγορά | Τροποποίηση Τεχνολογίας 4 (0,8%) | Τροποποίηση Πλατφόρμας 52 (10.4%) | Καμία καινοτομία 436 (87.2%) |
Το τελικό αποτέλεσμα ανέφερε ότι περίπου το 12% των λογισμικών του δείγματος θεωρούνται καινοτόμα, ποσοστό που είναι συγκρίσιμο με αυτό της ιδιόκτητης αγοράς λογισμικού. Όσον αφορά την τεχνική καινοτομία, έχουμε ήδη αναφέρει ότι η μελέτη [Suc 04] διαπίστωσε ότι “Η υπόθεση ότι το λογισμικό ανοιχτού κώδικα ενισχύει τη δημιουργικότητα επιβεβαιώνεται από την ανάλυσή μας...Αυτό υποδηλώνει ότι σε βάθος χρόνου η προσέγγιση ανοιχτού λογισμικού είναι σε θέση να παράγει περισσότερα νέα χαρακτηριστικά απ’ ό,τι η προσέγγιση κλειστού κώδικα.”
Άλλες μελέτες, όπως η [ARC 07] διαπίστωσε ότι “οι επιχειρήσεις που χρησιμοποιούν σουίτες γραφείου που αποτελούν εναλλακτικές λύσεις της αντίστοιχης της Microsoft είναι πιο καινοτόμες από αυτές που χρησιμοποιούν μόνο τη σουίτα της Microsoft. ‘Η σχέση ανάμεσα στην καινοτομία και τη χρήση ΕΛ/ΛΑΚ σε επίπεδο επιχειρήσεων επιβεβαιώνεται επίσης σε συγκριτικές μελέτες που έχουν διεξαγάγει ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Harvard”(7).
2.http://ubuntuforums.org/forumdisplay.php?f=103
3.Για συχνότητα εμφάνισης σφαλμάτων της τάξης των 0.09 σφαλμάτων ανά KLOC, η έκδοση της MySQL που εξετάσαμε έχει πυκνότητα σφαλμάτων που είναι περίπου έξι φορές μικρότερη από το μέσο όρο των συγκρινόμενων εμπορικών λογισμικών.
4.Δήλωση του Graig Mundie, Αντιπροέδρου της Microsoft, σε ομιλία του στο Stern School of Business του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης το 2001. Άλλα στελέχη τις Microsoft, όπως o Bill Gates, έχουν δηλώσει ότι “η GPL δεν επιτρέπει σε μια εμπορική επιχείρηση να χρησιμοποιήσει παράγωγα που βασίζονται σε αυτή”,ενώ ο Steve Ballmer έχει δηλώσει ότι“Το Linux αποτελεί καρκίνωμα το οποίο επηρεάζει σε ό,τι αφορά την πνευματική ιδιοκτησία οτιδήποτε έρχεται σε επαφή μαζί του.. . Αν χρησιμοποιήσετε οποιοδήποτε λογισμικό ανοιχτού κώδικα, τότε πρέπει να μετατρέψετε και τα υπόλοιπα λογισμικά σας σε ανοιχτό κώδικα” (συνέντευξη στους Sun-Times του Chicago το 2002)
5.Το κείμενο της αρχικής μήνυσης, καθώς και πλήρης λίστα με έγγραφα δικαστικών υποθέσεων περιλαμβάνονται στο διαδικτυακό χώρο του GrokLaw, στη διεύθυνση http://www.groklaw.net/
6.http://blogs.zdnet.com/hardware/?p=154// 7.Μεγαλύτερη έμφαση δίνεται στο αρχικό κείμενο//