Το Ε.Λ./Λ.Α.Κ. στην εκπαίδευση

Τα πλεονεκτήματα που παρουσιάζει το Ε.Λ./Λ.Α.Κ σε σχέση με το εμπορικό λογισμικό, έχουν κατά καιρούς υπογραμμιστεί και γνωστοποιηθεί ποικιλοτρόπως και σχετίζονται με την ελευθερία χρήσης, τροποποίησης, βελτίωσης, μετάφρασης και αναδιανομής. Ακόμη, το Ε.Λ./Λ.Α.Κ δύναται να δημιουργήσει κοινότητες που αναπτύσσουν, τροποποιούν, μεταφράζουν και διανέμουν εφαρμογές, στηριζόμενες στην εθελοντική συνεισφορά των μελών τους. Απαλλάσσει τους χρήστες από την ηγεμονία που ασκούν οι εταιρείες του εμπορικού λογισμικού, προσπαθεί να εξασφαλίσει τη διαλειτουργικότητα των συστημάτων και τη μακροχρόνια πρόσβαση σε δεδομένα και υπηρεσίες. Διαθέτει αυξημένες δυνατότητες ασφάλειας και επέκτασης, επιτρέπει στον πολίτη να έχει πρόσβαση, όχι μόνο στην πληροφορία, αλλά και στους τρόπους επεξεργασίας της και, όταν εγκαθίσταται με την αρχιτεκτονική thin client, έχει μηδενικό κόστος για την απόκτησή του, χαμηλό κόστος εγκατάστασης, αναβάθμισης, συντήρησης και υποστήριξης.

Η “μετανάστευση” από το εμπορικό στο Ε.Λ./Λ.Α.Κ, δεν είναι μια αυτονόητη πράξη για το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, αφού η “μετανάστευση” προϋποθέτει αλλαγή στάσης και υιοθέτηση μιας ανοιχτής λογικής. Θα πρέπει δηλαδή, να επιχειρηθούν δομικές αλλαγές στο εκπαιδευτικό σύστημα στα πλαίσια μιας μακροπρόθεσμης εκπαιδευτικής πολιτικής που θα στοχεύει στη διαμόρφωση μιας εκπαίδευσης ανοιχτής προς την κοινωνία, τη γνώση και τους τρόπους απόκτησής της, απαλλαγμένης από τις αγκυλώσεις και τα στερεότυπα που την καθιστούν ανούσια και βαρετή για τους μαθητές, αλλά και αναποτελεσματική για την κοινωνική αναπαραγωγή και ανάπτυξη.

Αν μια τέτοια αλλαγή δεν είναι εφικτή, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν άλλοι τρόποι εισαγωγής του Ε.Λ./Λ.Α.Κ στην εκπαίδευση. Ως σήμερα, τα μικρά βήματα που έγιναν μπορεί να είναι μετρημένα, είναι όμως αρκετά για να δείξουν ότι, καταρχήν, υπάρχει ανθρώπινο δυναμικό μέσα στα σχολεία που είναι σε θέση να πραγματοποιήσει και να υποστηρίξει μια πλήρη “μετανάστευση” των δικών τους σχολείων, αλλά και να βοηθήσει άλλα σχολεία να πράξουν το ίδιο. Αυτές οι νησίδες Ε.Λ./Λ.Α.Κ, μπορούν να λειτουργήσουν πολλαπλασιαστικά, ως ένα βαθμό, βασιζόμενες, κυρίως, στη λειτουργία των κοινοτήτων, την εθελοντική προσφορά των μελών και τις μεμονωμένες πράξεις υποστήριξης από θεσμικούς φορείς. Κατά συνέπεια, αν οραματιζόμαστε σχολεία οι υπολογιστές των οποίων θα τρέχουν Ε.Λ./Λ.Α.Κ., εκκρεμεί η θεσμοθετημένη υιοθέτηση του Ε.Λ./Λ.Α.Κ από την ελληνική πολιτεία.

Ξεκινώντας από το πιο άμεσο όφελος, την εξοικονόμηση χρημάτων, μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι το Ε.Λ./Λ.Α.Κ είναι η πιο ενδεδειγμένη λύση για τα ελληνικά σχολεία, δεδομένης της οικονομικής ανεπάρκειάς τους. Οι λύσεις που μπορεί να δώσει το Ε.Λ./Λ.Α.Κ., σχετίζονται τόσο με την αντικατάσταση του απαρχαιωμένου λογισμικού των σχολικών εργαστηρίων, όσο και με την άμεση εξυπηρέτηση διδακτικών αναγκών που μπορούν να ικανοποιηθούν με την εύρεση και εγκατάσταση μιας εφαρμογής στις ήδη υπάρχουσες υποδομές.

Η ευκολία με την οποία ο εκπαιδευτικός μπορεί να βρει, να κατεβάσει και να εγκαταστήσει μια εφαρμογή Ε.Λ./Λ.Α.Κ., αποτελεί ένα κίνητρο, αρκεί να υπάρχει επαρκής, έγκαιρη και έγκυρη ενημέρωση. Αλλά και αυτή η πράξη δεν είναι αυτονόητη, αφού με την ίδια ευκολία ο εκπαιδευτικός μπορεί να βρει στο διαδίκτυο οποιαδήποτε εμπορική εφαρμογή και να την χρησιμοποιήσει, χωρίς να πληρώσει για την άδεια χρήσης της, τακτική που, δυστυχώς, ακολουθούν και οι μαθητές οι οποίοι δεν συνειδητοποιούν ότι προβαίνουν σε παράνομες πράξεις. Κατά συνέπεια, η ευκολία απόκτησης δεν είναι ισχυρό κίνητρο. Ο εκπαιδευτικός και ο μαθητής θα πρέπει να είναι επαρκώς ενημερωμένοι για τη φιλοσοφία του Ε.Λ./Λ.Α.Κ. και ταυτόχρονα να έχουν κίνητρο για να το υιοθετήσουν.

Βασική αρχή του Ε.Λ./Λ.Α.Κ. είναι η ελευθερία, μια έννοια που προϋποθέτει, όσον αφορά την εκπαίδευση, ευπροσάρμοστους θεσμούς, ανοιχτές και ευέλικτες δομές, ανοιχτή λογική, διάθεση για εθελοντική συνεισφορά και συνεργασία στα πλαίσια κοινοτήτων. Η ελληνική εκπαιδευτική πραγματικότητα, στο μεγαλύτερο ποσοστό της, βρίσκεται μάλλον στον αντίποδα αυτής της φιλοσοφίας: κεντρικός σχεδιασμός της εκπαιδευτικής πολιτικής, απουσία διαύλων επικοινωνίας με την κοινωνία, θεσμικές αγκυλώσεις, αναλυτικά προγράμματα που ενώ σε επίπεδο προθέσεων θέλουν να διαμορφώσουν μια νέα εκπαιδευτική πραγματικότητα, ουσιαστικά αναπαράγουν την ήδη υπάρχουσα, υλοποίηση των αναλυτικών προγραμμάτων με βασικό βοήθημα το διδακτικό βιβλίο, απουσία ενεργών και δυναμικών κοινοτήτων εκπαιδευτικών. Οι βασικές δομές που θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως υποδοχείς της φιλοσοφίας του Ε.Λ./Λ.Α.Κ., είτε απουσιάζουν είτε είναι ανεπαρκείς.

Συνεπώς, η εισαγωγή και η υιοθέτηση του Ε.Λ./Λ.Α.Κ. εναπόκειται, για την ώρα, στο προσωπικό ενδιαφέρον και την κατάρτιση των εκπαιδευτικών και στις προσπάθειες φορέων που έχουν ως στόχο τη διάδοση και εισαγωγή του στην ελληνική εκπαίδευση. Ακόμα κι έτσι όμως, αυτά που μπορούν να γίνουν είναι πολλά. Η εξεύρεση μιας εφαρμογής για τη διδασκαλία ενός γνωστικού αντικειμένου ή για την ανάπτυξη συγκεκριμένων δεξιοτήτων, αν και δεν είναι πάντα μια εύκολη υπόθεση, ωστόσο μπορεί να αποτελέσει την έναρξη μιας διαδικασίας που, ναι μεν θα στοχεύει στην ικανοποίηση στόχων των αναλυτικών προγραμμάτων, αλλά και θα προσανατολίζεται στη γνωριμία των μαθητών με τη φιλοσοφία του Ε.Λ./Λ.Α.Κ. Η χρήση μιας εφαρμογής δεν μπορεί να αποτελεί τον μόνο λόγο εγκατάστασής της στους υπολογιστές του σχολείου, γιατί έτσι τονίζεται μόνον η εργαλειακή διάστασή της, ενώ παραμερίζεται το φιλοσοφικό της υπόβαθρο, οι βασικές αρχές και παραδοχές της.

Μια ανοιχτή εκπαίδευση ως χώρος έκφρασης, δημιουργίας, μάθησης, ψυχαγωγίας, αλλά και ως φορέας διαμόρφωσης μιας ηθικής που θα στοχεύει στον άνθρωπο που ζει σε αρμονία με το περιβάλλον του, μπορεί να αξιοποιήσει τις βασικές φιλοσοφικές αρχές και παραδοχές του Ε.Λ./Λ.Α.Κ., καθώς και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του. Βασικός φυσικός νόμος είναι η ποικιλομορφία, τόσο του φυσικού περιβάλλοντος όσο και της ίδιας της ζωής, χαρακτηριστικό που διέπει την ύπαρξη του Ε.Λ./Λ.Α.Κ. Ο εκπαιδευτικός μπορεί να επιλέξει μέσα από μια πλειάδα εφαρμογών εκείνη που ταιριάζει καλύτερα στις δικές του ανάγκες, να την τροποποιήσει και να την επιστρέψει στην κοινότητα, συμβάλλοντας στην ανάπτυξη η οποία δεν αντιστρατεύεται τις βασικές ελευθερίες των άλλων χρηστών και συνολικά της ποικιλομορφίας.

Η ευτυχία βιώνεται ατομικά, αποκτάται όμως μέσα από την κοινωνική αλληπίδραση, την ανιδιοτελή και εθελοντική προσφορά προς τους άλλους. Το Ε.Λ./Λ.Α.Κ. προσανατολίζει τους χρήστες στη δράση, τη συνεργασία και το διαμοιρασμό, χαρακτηριστικά που ενδυναμώνουν την κοινωνική συνοχή μέσα από τη συνεργασία των ανθρώπων. Αν αντιμετωπίζουμε το σχολείο ως φορέα δημιουργίας ενεργών πολιτών, που θα συναγωνίζονται, θα συνεργάζονται και θα μοιράζονται τα αγαθά της δουλειάς τους με ολόκληρη την κοινωνία, αυτό σημαίνει ότι υιοθετούμε πρότυπα διαφορετικά από τα ισχύοντα, πρότυπα που συναντώνται στη φιλοσοφία του Ε.Λ./Λ.Α.Κ.

Η εισαγωγή και αξιοποίηση του Ε.Λ./Λ.Α.Κ. στην εκπαίδευση, μπορεί να επιφέρει θετικά αποτελέσματα και σε άλλους τομείς της εκπαιδευτικής ζωής. Μέχρι πριν λίγα χρόνια το συμβατικό εκπαιδευτικό υλικό που δημιουργούσαν οι εκπαιδευτικοί δεν ήταν εύκολο να διαμοιραστεί. Σήμερα με τη χρήση του διαδικτύου, τη συνεργατική και αλληλεπιδραστική κουλτούρα του, το εκπαιδευτικό υλικό ταξιδεύει σε ολόκληρο τον πλανήτη. Υπάρχουν πολλοί ελληνικοί ιστότοποι που διαθέτουν δωρεάν εκπαιδευτικούς πόρους, τους οποίους έχουν δημιουργήσει εκπαιδευτικοί και επιθυμούν να τους διαθέσουν. Αυτή η πρακτική θα μπορούσε να ενδυναμωθεί με τη δημιουργία κοινοτήτων Ε.Λ./Λ.Α.Κ., που θα παράγουν εκπαιδευτικό υλικό στη βάση μιας οργανωμένης και σαφώς καθορισμένης διαδικασίας, ώστε τα προϊόντα της δουλειάς των εκπαιδευτικών να είναι εύκολα προσβάσιμα και αξιοποιήσιμα από το σύνολο της εκπαιδευτικής κοινότητας.

Σε όλες αυτές τις δράσεις που προκύπτουν με την εισαγωγή του Ε.Λ./Λ.Α.Κ. στο ελληνικό σχολείο, πρωταγωνιστές θα πρέπει να είναι τα παιδιά. Αν ο εξελληνισμός μιας εφαρμογής από τα παιδιά φαίνεται εξωπραγματικός, στην πραγματικότητα είναι μια διαδικασία που συναρπάζει, ενώ το τελικό αποτέλεσμά της ικανοποιεί τις ανάγκες για αναγνώριση και αυτοπραγμάτωση, κοινωνικότητα και συνεργασία. Μια τέτοια διαδικασία προσανατολίζει σε νέες ηθικές αρχές και αξίες που ταιριάζουν με τη φιλοσοφία του Ε.Λ./Λ.Α.Κ.