Εισαγωγή

Ένα από τα προβλήματα που αντιμετώπιζουν οι εκπαιδευτικοί στην αξιοποίηση των Τ.Π.Ε. στην εκπαίδευση είναι η επιλογή του κατάλληλου λογισμικού, ή, διαφορετικά, “ποιο λογισμικό κάνει τι και γιατί να επιλέξω αυτό κι όχι κάποιο άλλο”. Το πρόβλήμα διογκώνεται αν σκεφτούμε ότι ο διαθέσιμος αριθμός τίτλων λογισμικού (εμπορικού και ελεύθερου) είναι τεράστιος, συνεπώς η επιλογή καθίσταται προβληματική. Με βάση αυτόν τον προβληματισμό προχωρήσαμε στη σύνταξη του οδηγού για την εκπαίδευση, με κεντρικό σκοπό να παρέχουμε απαραίτητες πληροφορίες για υπάρχουσες εφαρμογές Ε.Λ./Λ.Α.Κ. που μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες αξιοποίησης των Τ.Π.Ε. στην εκπαίδευση.

Πολλές φορές όταν αναφερόμαστε στην εκπαίδευση και τη σχέση της με τις Τ.Π.Ε., τείνουμε να περιορίζουμε τον ορίζοντα στο λογισμικό που είναι εξαρχής χαρακτηρισμένο ως εκπαιδευτικό, δηλαδή, σε εφαρμογές που έχουν ως προφανή στόχο να εξυπηρετήσουν κάποιο γνωστικό αντικείμενο ή δεξιότητα. Αν ακολουθούσαμε αυτή τη λογική στη σύνταξη του οδηγού, θα περιοριζόμασταν στην παρουσίαση εφαρμογών που μπορούν να ικανοποιήσουν αυτό το στόχο, συνεπώς θα προέκυπτε ένας πίνακας με τίτλους λογισμικών που θα αντιστοιχούσαν σε κάποιο μάθημα. Έτσι, στα ήδη υπάρχοντα εργαστήρια υπολογιστών των σχολείων οι εκπαιδευτικοί θα μπορούσαν να εγκαταστήσουν τις επιλεγμένες εφαρμογές και να ξεκινήσουν άμεσα τη δουλειά τους. Προτιμήσαμε όμως να ξεκινήσουμε από το μηδέν, δηλαδή από τα λειτουργικά συστήματα και να εντάξουμε στον οδηγό όλες εκείνες τις εφαρμογές που είναι απαραίτητες για ένα ασφαλές, σύγχρονο και λειτουργικό εργαστήριο και σε ένα δεύτερο επίπεδο να προτείνουμε εφαρμογές που χαρακτηρίζονται ως εκπαιδευτικές.

Ποιες εφαρμογές όμως μπορούν να χαρακτηριστούν ως εκπαιδευτικές; Η απάντηση δεν είναι απλή, ωστόσο μπορούμε να σκιαγραφήσουμε ένα αδρό περίγραμμα. Ως εκπαιδευτικό λογισμικό μπορούμε να χαρακτηρίσουμε οποιαδήποτε εφαρμογή μπορεί να ικανοποιήσει στόχους των σύγχρονων αναλυτικών προγραμμάτων σπουδών, της σύγχρονης παιδαγωγικής και διδακτικής. Ένας τέτοιος ορισμός αφενός συμπεριλαμβάνει σχεδόν όλο το διαθέσιμο λογισμικό, αφετέρου αποκλείει εκείνες τις εφαρμογές που δεν ικανοποιούν τη συνθήκη που αναφέρθηκε. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, στον οδηγό συμπεριλάβαμε και εφαρμογές γενικής χρήσης, οι οποίες αν και δεν έχουν σαφή και διατυπωμένο εκπαιδευτικό σκοπό, είναι όμως χρήσιμα εργαλεία στα χέρια του εκπαιδευτικού. Λόγου χάρη, οι εφαρμογές γραφείου (OpenOffice.org) αν και αναπτύχθηκαν για να εξυπηρετήσουν περισσότερο ανάγκες οργάνωσης και διαχείρισης γραφείων, ωστόσο έχει αποδειχθεί ότι είναι εξαιρετικά χρήσιμες στους εκπαιδευτικούς που οργανώνουν ανοιχτού τύπου δραστηριότητες για τους μαθητές. Κυρίως, όμως, γιατί μ’ αυτές τα παιδιά μπορούν να δομήσουν τον δικό τους ψηφιακό λόγο και να συμμετέχουν στη διαδικασία παραγωγής της γνώσης.

Μια κατηγορία λογισμικού που εντάξαμε στον οδηγό και ενδεχομένως να προκαλεί απορίες, είναι τα ψηφιακά παιχνίδια. Αν και στην Ελλάδα η ψυχαγωγική εκμάθηση βρίσκεται στα σπάργανα, σε πολλές χώρες του εξωτερικού το ψηφιακό παιχνίδι αξιοποιείται από το νηπιαγωγείο και το πανεπιστήμιο, μέχρι τις μεγάλες εταιρείες και το στρατό. Το Ε.Λ./Λ.Α.Κ. διαθέτει εξαιρετικά παιχνίδια, τα οποία αν ενταχθούν σε έναν εκπαιδευτικό σχεδιασμό που στοχεύει στην ψυχαγωγία του παιδιού και σε μια παράλληλη μαθησιακή διαδικασία με συγκεκριμένους στόχους, μπορούν να δώσουν ικανοποιητικά αποτελέσματα.

Η παρουσίαση κάθε εφαρμογής στον οδηγό ακολουθεί ένα συγκεκριμένο πρότυπο. Προτάσσεται ο τίτλος και το λογότυπο, ακολουθεί ένα σύντομο περιγραφικό κείμενο που εστιάζει στα βασικότερα χαρακτηριστικά και ένας πίνακας που δίνει τα απαραίτητα στοιχεία κάθε εφαρμογής: άδεια στους όρους της οποίας υπόκειται, ιστότοπος, λειτουργικά συστήματα στα οποία μπορεί να εκτελεστεί η εφαρμογή, βαθμίδες εκπαίδευσης στις οποίες μπορεί να αξιοποιηθεί, σχετικές εφαρμογές και ένα ενδεικτικό στιγμιότυπο οθόνης. Οι αναφορές σε βαθμίδα εκπαίδευσης είναι ενδεικτική και βασίζεται στα γενικά χαρακτηριστικά κάθε εφαρμογής. Στις σχετικές εφαρμογές αναφέρονται εκείνες που σχετίζονται, είτε απολύτως είτε κατά ένα μέρος τους, με αυτήν που παρουσιάζεται.

Ο οδηγός αυτός είναι ενδεικτικός και δεν εξανλτεί όλες τις θεματικές ενότητες που έχουν εκπαιδευτικό ενδιαφέρον. Εστιάζει στην παροχή ενός γενικού περιγράμματος, το οποίο ξεκινά από το στήσιμο ενός σχολικού εργαστηρίου μέχρι και την αξιοποίησή του Ε.Λ./Λ.Α.Κ., στα επιμέρους γνωστικά αντικείμενα.

Η ψηφιακή εκδοχή αυτού του οδηγού δημοσιεύθηκε με τη μορφή wiki στον δικτυακό τόπο του Ε.Λ./Λ.Α.Κ.. Φιλοδοξία μας είναι το wiki να αποτελέσει ένα βήμα διαλόγου, ώστε ο οδηγός να συμπληρώνεται και να τροποποιείται για να καλύπτει τις διαρκώς αυξανόμενες και μεταβαλλόμενες ανάγκες του εκπαιδευτικού.

Η συγγραφή του οδηγού βασίστηκε σχεδόν εξολοκλήρου σε διαδικτυακές πηγές, η τελευταία προσπέλαση των οποίων έγινε στις 17 Ιουνίου 2009.